با توجه به این که مشکلات ترجمه ای در متون ترجمه شده بخصوص متون تخصصی چوب و کاغذ بسیار زیاد می باشد بران شدیم تا مصاحبه ای با استاد اقای محسن علی مددی که عمری را در کسوت مترجمی سپری کرده اند داشته باشیم
| استاد چرا این اتفاق در ترجمه های می افتد ؟ در جامعه ما دیدگاه کاملی در مورد فن ترجمه وجود ندارد. تا جایی که برخی فن ترجمه را آنچنان ساده می انگارند گویی مترجم چرخ گوشت است هنگامی که متن مبداء را به او می دهند ، باید ترجمه آن از طرف دیگر در مدت کوتاهی بیرون بیاید. شاید این مطلب به نظرتان اغراق آمیز بیاید ، ولی من که اولین ترجمه ام در مجله الکترونیک در سال 1356 چاپ شد و با افراد فراوانی در زمینه ترجمه های نوشتاری و شفاهی از فارسی به انگلیسی یا از انگلیسی به فارسی فعالیت کرده ام ، با این دیدگاه از تمام رده های اجتماعی از دانشجو و دکتر گرفته تا تاجر و حتی افراد کم سواد برخورد داشته ام ؛ منظورم این است که این دیدگاه غلط ربطی به میزان سواد و رده اجتماعی افراد ندارد. به نظر می آید این افراد آشنایی با روند ترجمه ندارند. چه افرادی قادر به ترجمه هستند؟ 1. به متن مبداء آنقدر آشنایی داشته باشد که بتواند مفهوم درست را با استفاده از قواعد ساختار زبان مبداء و داشتن فرهنگنامه های مرتبط با موضوع به درستی درک کند. بنابراین مترجم باید بتواند جملات پیچیده در زبان مبداء را تجزیه تحلیل کند تا معنای غلط از آن استنباط نشود. 2. در مطلوب ترین حالت ، مترجم باید به موضوع ترجمه آشنایی کامل داشته باشد تا بتواند متن را فهمیده و دنبال نماید. 3. مترجم باید به زبان مقصد، یعنی زبانی که به آن فرایند ترجمه صورت می گیرند ، تسلط کامل داشته باشد . بی دلیل نیست که بیشتر مترجم ها به زبان مادری خود عمل ترجمه را انجام می دهند. در عمل این سه روند بالا به شکل مطلوب انجام نمی شود. به نظر شما دلایل ان چیست ؟ • درصورتی که ترجمه منبع اصلی درآمد باشد، در موارد زیادی روند 2 وجود ندارد. چون مترجم برای کسب درآمد هر متنی را قبول می کند. • هنگامی که مشتری محدودیت زمان داشته باشد و مترجم ضیق وقت، فرصتی برای مطالعه و رجوع به منابع متعدد وجود ندارد. بی شک ترجمه شتاب زده دچار لغزش و گاهی اشتباه فاحش می شود. • افراد زیادی هستند که قادر به نوشتن به زبان مادری خود نمی باشند ، چون میزان مطالعه در جامعه ایران بسیار کم است. در نتیجه برخی از مترجم ها با این که به موضوع ترجمه آشنایی دارند و متن مبداء (مثلاً متن انگلیسی) را هم تقریباً به طور کامل می فهمند ، نمی توانند آن را به زبان مقصد حتی به زبان مادری خود به شکلی روان ترجمه کنند. چه کسانی در جامعه ترجمه می کنند؟ در وهله نخست باید یادآوری کرد کسانی که متن ترجمه فرد دیگری را با تغییر برخی واژگان متن به اسم ترجمه به خورد جامعه می دهند ، مترجم نمی باشند چون سه روند بالا را رعایت نکرده اند. در بهترین و خوشبینانه ترین حالت ، آنها را می توان ویراستار یا ویرایشگر نامید. اما آنهایی که به شکلی سه روند بالا را در کار خود رعایت می کنند عبارتند از: - افرادی که فقط به کار ترجمه می پردازند. از آنجایی که فقط درآمد ترجمه کفاف یک زندگی متعادل را نمی دهد، کسی که با ترجمه امرار معاش می نماید در وهله نخست باید تن به ترجمه هر متنی بدهد. همینطور چون حق الزحمه ترجمه در ایران نسبت به کشورهای پیشرفته بسیار پائین تر است، باید در کوتاه ترین زمان فرایند برگردان متن زبان مبدا به زبان مقصد را به پایان برساند. این امر کیفیت ترجمه را پایین می آورد. - افرادی که برای آنها ترجمه فقط قسمتی از درآمدشان را تشکیل می دهد. درصورتی که این افراد به اندازه مطلوب به کارشان وفادار باشند، هر موضوع و هر متنی را برای ترجمه نمی پذیرند و به شکل گزینشی عمل می کنند. بهترین و مشهورترین مترجم های ایران غالباً شغل ثابت دیگری نیز داشته و کار ترجمه در زمره علائق شخصی آنها بوده است. - کسانی که فقط به ترجمه های کلیشه ای می پردازند، کار اصلی اکثر دارالترجمه های رسمی چنین است. - افرادی که در ترجمه ذهنیت و تخیلات خود را نیز وارد می کنند، ادیب ترین و مشهورترین نویسنده آقای ذبیح الله منصوری در زمره این افراد بوده و هرچند ایشان آنچنان به متن اصلی وفادار نبوده اند ولی اثرات ادبی مشهوری را خلق کرده اند که با استقبال بی نظیر جامعه مواجه شدند. به نظر نمی آید شخص دیگری قادر باشد به جایگاه ایشان دست یابد. با همه احترامی که به ایشان به عنوان یک ادیب و نویسنده قائلم ولی من این استاد ادبیات داستانی را مترجم نمی دانم. انواع متون برای ترجمه چیست ؟ * کتاب با طیف وسیعی از موضوعات (اعم از داستانی یا علمی) ـ در غالب موارد ناشری کتابی را برای ترجمه می پذیرد و یا ترجمه کتابی را برای نشر قبول می کند. فرض کنیم ترجمه یک کتاب 250 صفحه بشود، در غالب موارد تیراژ کتب علمی، تاریخی، اجتماعی، سیاسی کمتر از 1000 عدد می باشد. قیمت پشت کتاب در حال حاضر حدود 25000 تومان است. کوتاه ترین روند انتشار کتاب جدید، شامل ترجمه، تایپ، ویرایش و نشر حدود 6 ماه خواهد بود. اگر تیراژ کتاب 1000 عدد باشد، 25 میلیون از فروش کتاب به خریداران بدست می آید. حق الزحمه مترجمه این کتاب با درنظر گرفتن، مخارج چاپ، سهم پخش کننده و سهم ناشر سرمایه گذار، به طور متوسط بیش از 15% قیمت پشت جلد نخواهد بود. یک مترجم دقیق باید سه ماه برای ترجمه آن وقت بگذارد تا بعد از فروش و یا درحین فروش کتاب 3750000 تومان بگیرد. یعنی ماهی 1250000 تومان یا حدوداً روزی 40000 تومان برای یک کار تخصصی. حال این مبلغ را با دستمزد یک کارگر ساختمانی مقایسه کنید تا متوجه شوید، کار ترجمه نمی تواند به عنوان شغل اصلی درنظر گرفته شود. از طرفی دیگر، نباید تصور کرد که تعداد مترجم های خوش اقبال و دارای ارتباطات گسترده با ناشران متعدد آنقدر زیاد باشد که بتوانند در طول سال در حال ترجمه کتاب های متعدد باشند. * مقالات دانشگاهی ـ با توجه به تعداد زیاد دانشگاه و دانشجو، تعداد مقالات دانشگاهی برای ترجمه نسبتاً زیاد است. بی دلیل نیست که تعداد زیادی از مترجم ها به ترجمه این قبیل مقالات یا از انگلیسی به فارسی و یا از فارسی به انگلیسی می پردازند. مهمترین چالش ترجمه مقالات دانشگاهی زمان کوتاه برای ترجمه است تا جایی که مترجم باید قسمت اعظم کارهای دیگر خود را کنار گذاشته و به ترجمه آنها بپردازد و این خود مشکلات دیگری را در برگردان متن بوجود می آورد. * متون مربوط به کسب و پیشه شامل بروشور، کتاب راهنما، کاتالوگ، ترجمه مشخصات یک محصول یا خط تولید، ترجمه پایگاه یا سایت اینترنتی شرکت و مکاتبات بازرگانی و غیره می باشند ـ تعداد این متون هم به علت بی ثبات بودن روند اقتصادی و رکود کنونی زیاد نیست. به همین علت غالب مترجم ها در این زمینه درآمد خود را از طرق دیگری کسب می کنند و گرنه باید به هر مبلغی برای ترجمه این متون تن بدهند که فقط افراد وا مانده و بیکار حاضرند این کار را بکنند و بی دلیل نیست که در اکثر این متون شاهد اشتباهات فاحش هستیم. چه کسانی ارباب رجوع مترجمان هستند؟ طبعاً هر مشتری میل دارد خدمات را با نازلترین قیمت ممکن بدست آورد. ولی پارامتر دیگری هم به نام کیفیت در گرفتن خدمات دخیل است. برخی ترجمه را صرفاً برای رفع تکلیف می خواهند و کیفیت برایشان مهم نمی باشد. این قبیل مصرف کنندگان خدمات باید به دنبال مترجم های وامانده، کم دانش، کم تجربه، و سنبل کار بگردند و وقت خود را با مترجم های مجرب تلف نکنند. برخی از دانشجویانی که برای گرفتن نمره و رفع تکلیف می خواهند چند صفحه را برای پروژه استاد خود ترجمه شده تحویل دهند و یا صاحبان کسب و پیشه که برایشان کیفیت ترجمه متون بازرگانی مهم نمی باشد، در زمره این قبیل مشتریان به حساب می آیند. عده دیگر خواهان کار با کیفیت با نازلترین قیمت می باشند. برای این دسته از مشتریان به مثال کتاب در بخش انواع متون برای ترجمه مراجعه می کنیم تا برای یک کار طولانی 250 صفحه کتاب حداقل دستمزد یک ترجمه با کیفیت تر محاسبه شود. گفتیم دستمزد مترجم 3750000 تومان برای 250 صفحه کتاب خواهد بود. در هرصفحه کتاب در اندازه رقعی (کتاب معمولی) به طور متوسط 250 عدد کلمه است. تعداد کلمات کتاب 62500 = 250 × 250 عدد است و قیمت هر کلمه برابر خواهد بود با 60 تومان = 62500 تعداد کلمات ÷ 3750000 تومان . بنابراین 60 تومان برای هر کلمه پایین ترین نرخ یک ترجمه خوب است. ولی باید یادآوری کنم که امکان یافتن 60 تومان برای هر کلمه ترجمه از انگلیسی به فارسی کم است. مترجم کتاب ، نامش پشت کتاب می آید و اعتبار اجتماعی بدست می آورد، و اگر کتاب برای چاپ های دوم و سوم هم نشر شود، باز هم 15% سهم خود را می گیرد. یعنی برای چاپ دوم برای هر کلمه ترجمه شده 120 تومان می گیرد. پس مشتریانی که با مترجمان مجرب طرف معامله می شوند این موارد را هم به خاطر داشته باشند. در پایان باید خاطر نشان کنم که قیمت ترجمه انگلیسی به فارسی پایین تر از نرخ ترجمه فارسی به انگلیسی می باشد. مهمترین دلیل آن تعداد محدود مترجمانی است که متنی را از فارسی به انگلیسی ترجمه می نمایند. این قبیل مترجمان بازاری تقریباً انحصاری را در دست دارند و نرخ آنها به نوع رابطه مشتری با آنها، شرایط کار مترجم و وقت آزاد او بستگی دارد. امیدوارم این شرح موضوعات تا اندازه ای پدیده ترجمه را برای جامعه ما روشن کند که شناخت کاملی از آن وجود ندارد. استاد با تشکر از شما که وقت خودتان را در اختیار ما قرار دادید |
| شماره تماس : 09358094863 محسن علی مددی |